کد مطلب:25385 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:26

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

چرا مذهب شيعه به چند فرقه منشعب شده است؟

مهم ترين عامل انشعاب مذهبي، اختلافات كلامي و سياسي است كه در طول زمان ميان پيروان يك مذهب ايجاد مي شود. مذهب شيعه نيز از اين قاعده مستثني نيست، از اين رو انشعاب آن امري ناگزير مي نمايد.

هر چند فرقه هاي بسياري را براي مذهب شيعه ذكر كرده اند، اما در اصل وجود آن ها ترديد اساسي وجود دارد. از اين رو تعداد فرقه هاي غير قابل ترديد از سه فرقه تجاوز نمي كند كه به اختصار به آراي هر يك مي پردازيم:

1 . اثني عشريه دوازده امامي ها : مهم ترين و بزرگ ترين گروه شيعه است كه قائل به خلافت بلافصل امام علي(ع) بعد از پيامبر از طريق نصب و نص است.

نيز امامت امام حسن و امام حسين(ع) و نه فرزند از سلاله حضرت سيدالشهدا، كه پيامبر اكرم(ص) آنان را نام برده و معيّن كرده است، كه آخرين ايشان امام غايب و منجي عالم بشريت حضرت مهدي (عج) است.

2 . فرقه زيديه(1): منظور از زيديه كساني هستند كه خود را پيروان زيد بن علي بن حسين(ع) مي دانند، پس از شهادت زيد، بين پيروان او دانشمنداني به وجود آمدند كه به تنظيم عقايد و احكام زيديه پرداختند، بدين ترتيب، اين فرقه را پديدآوردند. گرچه دانشمندان زيديه به سيره عملي و نوشته هاي زيد توجه داشتند ، اما در عقايد از معتزله و در فقه از مكتب ابوحنيفه تاثير پذيرفته اند.

علت به وجود آمدن فرقه زيديه : كساني كه به امامت حسين بن علي (ع) معتقد بودند، پس از او پسرش علي بن الحسين(ع) را امام دانستند. پس از رحلت او شيعيان حسني و حسيني درباره جانشيني وي اختلاف نمودند.

زيديه گفتند كه پس از او زيد امام است، چون به شمشير رو آورده و جهاد نموده است.(2)

به عقيده آنان يكي از اين شرايط امام، جهاد علني و مبارزه مسلحانه با ستمكاران است و دومين آن فاطمي بودن است، يعني امام از طريق پدر به يكي از حسن و حسين (ع) برسد.

(3) اسماعيليه : اسماعيليه فرقه اي هستند كه به امامت شش امام اول شيعيان اثني عشر معتقدند، اما پس از امام صادق(ع) بزرگ ترين فرزند او اسماعيل ؤ يا فرزند اسماعيل محمد) را به امامت مي پذيرند.(3)

شايد بتوان گفت كه علت يا زمينه پيدايش شيعه اسماعيليه اين باشد كه او پسر بزرگ امام صادق(ع) بود، و برخي گمان مي كردند كه حتما پسر بزرگ مي بايست امام باشد، نيز تلاش برخي از غلات همانند ابي الخطاب و پيروانش كه حاضر نشدند مرگ اسماعيل را در زمان حيات امام صادق (ع) بپذيرند.

اين ها گفتند اسماعيل نمرده است. او و يا پسرش محمد امام است.

مهم ترين ويژگي اين گروه باطن گري و تأويل آيات و احاديث و معارف و احكام اسلامي است، از اين رو به آنان باطنيه هم مي گويند آنان معتقدند كه متون ديني و معارف اسلامي داراي ظاهر و باطن است كه باطن آن را امام مي داند و فلسفه امامت ، تعليم باطن دين و بيان معارف باطني است.(4)

با صرف نظر از اين گروه هاي رسمي ، از فرقه هاي بسياري در شيعه نام برده شده كه به عنوان غلاة (غاليان) شناخته مي شوند. اين گروه ها كه فرقه رسمي شيعه محسوب نمي شوند، كساني هستند كه در حق حضرت علي(ع) يا يكي از امامان شيعه غلو مي كردند و آنها را تا حد الوهيت و خداوندگاري بالا مي برند. سبب اساسي پيدايش اين گروه ها از يك طرف عظمت امامان شيعه بوده و از طرف ديگر عدم درك صحيح برخي از اين همه عظمت انساني، كه آنها را تا حد خدايي بالا دانسته اند.

پي نوشت ها:

1 - آشنايي با فرق و مذاهب اسلامي ، ص 88 ؛ تاريخ اديان و مذاهب جهان، ص 1215 به بعد؛ تاريخ عقايد و مذاهب شيعه، دكتر مشكور، ص 142 به بعد.

2 - ترجمه فرق الشيعه نوبختي، صفحه هشتاد و نه (مقدمه)، دكتر محمد جواد مشكور.

3 - فرق الشيعه ص 68، به نقل از آشنايي با فرق و مذاهب اسلامي، ص 96 .

4 - فرق الشيعه، ص 69؛ المقالات و الفرق ، ص 81، به نقل از آشنايي با فرق و مذاهب اسلامي، ص 96.